۲۵۷۷
ما يَجوزُ وَصفُ اللّه ِ بِهِ
۱۲۴۴۵.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :كَيفَ يَصِفُ إلهَهُ مَن يَعجُزُ عَن صِفَةِ مَخلوقٍ مِثلِهِ ؟ !۱
۱۲۴۴۶.عنه عليه السلام :لا يُوصَف بِالأزواجِ. و لا يَخلُقُ بِعِلاجٍ. و لا يُدرَكُ بِالحَواسِّ... بَل إن كُنتَ صادِقا أيُّها المُتَكَلِّفُ لِوَصفِ رَبِّكَ. فَصِف جَبرَئيلَ و مِيكائيلَ. و جُنودَ المَلائكَةِ المُقَرَّبينَ. في حُجُراتِ القُدُسِ مُرجَحِنّينَ. مُتَوَلِّهَةً عُقولُهُم أن يَحُدّوا أحسَنَ الخالِقينَ. فإنَّما يُدرَكُ بِالصِّفاتِ ذَوو الهَيئاتِ و الأدَواتِ. و مَن يَنقَضي إذا بَلَغَ أمَدَ حَدِّهِ بِالفَناءِ.۲
۱۲۴۴۷.عنه عليه السلام :لا تَقَعُ الأوهامُ لَهُ عَلى صِفَةٍ. و لا تُعقَدُ القُلوبُ مِنهُ عَلى كَيفِيَّةٍ.۳
۱۲۴۴۸.عنه عليه السلام :مَن وَصَفَهُ فَقَد حَدَّهُ. و مَن حَدَّهُ فَقَد عَدَّهُ. و مَن عَدَّهُ فَقَد أبطَلَ أزَلَهُ. و مَن قالَ : «كَيفَ ؟» فقَدِ استَوصَفَهُ. و مَن قالَ : «أينَ ؟» فقَد حَيَّزَهُ.۴
۲۵۷۷
توصيفات مُجاز از خدا
۱۲۴۴۵.امام على عليه السلام :كسى كه از وصف آفريده اى مانند خود ناتوان است، چگونه تواند خداى خويش را وصف كند؟
۱۲۴۴۶.امام على عليه السلام :به جفتها وصف نمى شود و در آفرينش موجودات نيازى به تمرين و [استفاده از] ابزار ندارد و با حواسّ درك نمى شود... اى كسى كه متكلّفانه در وصف پروردگارت مى كوشى! اگر راست مى گويى. جبرئيل و ميكائيل و سپاه فرشتگان مقرّب را وصف كن؛ همانها كه در غرفه هاى پاك در برابر سلطنت و عظمت خدا بر خود لرزانند و خردهايشان در وصف بهترين آفرينندگان متحيّر است ؛ چه آن كه تنها موجوداتى با صفات درك مى شوند كه داراى شكل و شمايل و ابزار و وسايل هستند و نيز كسى [قابل شناختن است] كه چون مدّتش به سر آيد و به نقطه پايان خود رسد، فانى شود.
۱۲۴۴۷.امام على عليه السلام :اوهام، به درك صفتى از او نمى رسند و خردها به كيفيّتى از او پى نمى برند.
۱۲۴۴۸.امام على عليه السلام :هر كه خدا را وصف كند، براى او حدّ و مرز قائل شده است و هر كه برايش حدّ و مرز قائل شود، او را شمرده است (برايش اجزاء قائل شده است) و هركه او را بشمارد، ازلى بودنش را باطل ساخته است. كسى كه پرسيد: «چگونه است»،بى گمان او را وصف كرده است و كسى كه پرسيد: «كجاست» او را در مكان قرار داده است.
1.نهج البلاغة : الخطبة ۱۱۲.
2.نهج البلاغة : الخطبة ۱۸۲.
3.نهج البلاغة : الخطبة ۸۵.
4.نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۲.